Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Skępe i niezwykłe historie. Trzech braci Małkiewiczów ze Skępego zostało kapłanami

Bożena Ciesielska
Ligowo. Miejsce pochówku trzech braci
Ligowo. Miejsce pochówku trzech braci Bożena Ciesielska
Gościnnie na naszych stronach ponownie pojawił się tekst pani Bożeny Ciesielskiej, mieszkanki Skępego. Pani Bożena, emerytowana nauczycielka, pasjonuje się lokalną historię. Tym razem przyjrzała się historii trzech braci, którzy zostali księżmi.

Wiele rodzin pielęgnuje pamięć o swoich przodkach, spisuje wspomnienia żyjących dziadków i pradziadków, pieczołowicie przechowuje zdjęcia, robi drzewa genealogiczne, szuka informacji w archiwach i przekazuje swoją wiedzę przyszłemu pokoleniu. Tak się stało w rodzinie Kilanowskich i Małkiewiczów. Dzięki zaangażowaniu kilku osób udało się zebrać wiele ciekawych rodzinnych historii i ustalić daty życia wielu członków oraz zapisać różne fakty z ich życia. Jakże cenne będą te wiadomości, doceni dopiero przyszłe pokolenie.

Historię trzech niezwykłych księży poznałam dzięki rodzinie Łukowskich i Olszewskich. Warto przybliżyć te postacie, gdyż w tamtych czasach rzadko się zdarzało, żeby jedna rodzina była zdolna finansowo wykształcić trzech księży. A tak stało się w rodzinie Rozalii z domu Przetakiewicz i Norberta Małkiewicza. Norbert był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego małżeństwa z Rozalią miał 5 synów, a z drugiego z Franciszką z domu Sobocińską miał dwie córki i syna, który zmarł w wieku dziecięcym. Jedna z córek Magdalena urodziła się w 1833 roku w Skępem. W 1854 roku wyszła za mąż za dziedzica Słomkowa Ignacego Słomkowskiego.

Norbert Małkiewicz żył w latach 1802-1875. Miał firmę transportową oraz ziemię położoną w Skępem. Rolę przepisał na dwóch synów Jana i Wacława, którzy gospodarowali w Skępem. Rozalia i Norbert Małkiewiczowie przeprowadzili się do Ligowa. Norbert Małkiewicz - jak wynika z rodzinnych ustaleń - zmarł w Ligowie.

Trzech braci Małkiewicz zostało księżmi

Spośród 5 synów Rozalii i Norberta Małkiewiczów księżmi zostali: Stanisław Małkiewicz żyjący w latach (1824-1904), Ignacy Małkiewicz (ur. 29 VII 1826 - zm. 8 X 1886) i Józef Małkiewicz (ur. w 1837 - zm. 23 IV 1905). Jan urodził się w 1830 r., a Wacław w 1840 r. Wszyscy synowie urodzili się w Skępem.

Najstarszy Stanisław był od 1891 r. administratorem i proboszczem parafii rzymsko-katolickiej w Strzegowie (powiat mławski, woj. mazowieckie). Pod koniec życia przeniósł się do brata Józefa do Ligowa i tu zmarł w 1904 r.

Ignacy Małkiewicz uczył się w szkole bernardynów w Skępem, następnie 19 czerwca 1845 r. zaczął naukę w Seminarium Duchownym w Płocku. Szkołę ukończył w 1851 r. Był wikarym w Świedziebni (odprawiał także nabożeństwa w kaplicach w Szczutowie i Księtem), potem pełnił funkcję proboszcza w Szpetalu Górnym, a następnie w Ligowie (rodzina podała, że pracował w Ligowie od 1856 r., a inne źródło podaje datę 1859 r.). Tu pełnił swoją posługę przez 30 lat (1856-1886).

W 1863 r. wybuchło powstanie styczniowe. Warto przytoczyć fragment z książki „Z dziejów powstania styczniowego na Kujawach i ziemi dobrzyńskiej” - rozdział Mirosław R. Krajewski „Powstanie styczniowe w ziemi Dobrzyńskiej (1863-1864)” - pod red. S. Kalembki (Warszawa 1989).

„Rozesłane wezwania oraz prowadzona przez Padlewskiego działalność agitacyjna pozwoliły na sformowanie dwóch innych, nieco większych oddziałów powstańczych, dowodzonych przez Teofila Jurkowskiego i Seweryna Siemieńskiego. 14 kwietnia 1863 r. formujący się oddział T. Jurkowskiego został jednak zaatakowany przez wojsko rosyjskie pod dowództwem kapitana Prowalskiego w lasach koło Skępego. W czterogodzinnej walce polegli wszyscy strzelcy i kosynierzy. Konnica zdołała zbiec. Jurkowski rozproszony oddział ponownie zebrał, kierując się w stronę Sierpca. Było około 150 umundurowanych w czamarki i konfederatki powstańców. Noc z 15 na 16 kwietnia spędzili w lesie pod Kwaśnem, kierując się następnie przez Sudragi do lasu koło wsi Koziołek. Obóz powstańczy rozłożył się pomiędzy wsiami Wólka, Gozdy i Czermno, w miejscu zwanym Okrągły Borek. Tutaj 16 kwietnia 1863 r. o godzinie 4 po południu oddział został zaatakowany przez wojsko kapitana Prowalskiego. Według raportu naczelnika wojennego powiatu lipnowskiego Friebesa z 17 kwietnia, powstańcy zaatakowani z czterech stron dosyć długo bronili się. Nie mogąc jednak wytrzymać natarcia, zostawiwszy obóz, rzucili się do ucieczki. W ręce wroga dostały się furgony z zapasami amunicji, 60 nowych sztucerów przysłanych z Poznania, 25 koni, proch, ołów itp. Rosjanie zdobyli także kaplicę obozową i sztandar powstańczy.

W potyczce pod Koziołkiem poległo 17 powstańców, w tym kapelan oddziału. Na mocy upoważnienia Sądu Policji Prostej Okręgu Lipnowskiego z 17 kwietnia 1863 r. proboszcz w Ligowie ks. Ignacy Małkiewicz zebrał ciała 16 poległych i urządził im pogrzeb. W księdze zmarłych tej parafii pod dniem 19 kwietnia proboszcz ligowski spisał akty zgonu Józefa Rakowskiego, Henryka Dąbrowskiego, Stefana Konopskiego, Józefa Gasińskiego [w innym źródle podano Jasińskiego - B.C.], Edwarda Szarewicza, Edwarda Olszewskiego, Romualda Kozłowskiego, Augustyna Rymarkiewicza (kapelana oddziału), Wojciecha Zielińskiego, Szymańskiego, Władysława Dobrowolskiego, Jana Trzcińskiego, Władysława Kulako [w innym źródle podano Kułaka - B.C.], Stefana Boguckiego i dwóch nie znanych z nazwiska partyzantów. Większość poległych pochodziła z Płocka lub jego okolic. W bitwie pod Koziołkiem zginął także 18-letni Wacław Chełmicki, syn Józefa z Kowalk koło Rypina, wywodzący się z patriotycznego rodu zasłużonego ziemi dobrzyńskiej. Został on pochowany także we wspólnej mogile.

Powstanie Styczniowie. Bitwa pod Koziołkiem

W bitwie pod Koziołkiem ponadto kilkunastu partyzantów zostało rannych. Czterech z nich, m. in. Henryka Mańkowskiego, Hardoniego i Józefa Ciesielskiego, przewieziono do szpitala w Lipnie. Wszyscy niebawem zmarli i zostali pochowani na miejscowym cmentarzu. Resztę rannych zebrali okoliczni ziemianie i leczyli w domach. Dwóch z nich również zmarło i zostali pochowani na zewnątrz cmentarza w Lipnie.

Wysłany następnego dnia przez Friebesa nowy oddział rosyjski przybył na miejsce potyczki i znalazł jeszcze 17 kos oraz powieszone zwłoki mężczyzny. Miał to być mieszkaniec Skępego, który ponoć naprowadził Rosjan na obóz powstańczy”.

Z inicjatywy odważnego księdza Ignacego Małkiewicza pochowano na cmentarzu parafialnym w Ligowie ciała powstańców styczniowych, którzy polegli w bitwie z Rosjanami pod Koziołkiem. Pogrzeb, na który przybyło dużo ludzi, odbył się 19 IV 1863 r. Ksiądz organizując poległym uroczystość w kościele, naraził się władzom carskim. Był wiele razy aresztowany. Został osadzony w carskim więzieniu. W 1874 r. Ignacego Małkiewicza ukarano grzywną za szerzenie bractwa Serca Pana Jezusa.

Jego postawa jest godna naśladowania. Ten patriotyczny czyn pozostał w pamięci członków rodziny, z której pochodził, ale i w pamięci mieszkańców Ligowa i Ziemi Dobrzyńskiej.

Powstańców uhonorowano żeliwnym pomnikiem z figurką Matki Boskiej umieszczoną w kapliczce na dużej betonowej płycie. W takim kształcie pomnik istniał do 2006 r. Na przełomie 2006/2007 r. kapliczkę rozebrano. Gmina Mochowo odnowiła betonową płytę - miejsce spoczynku powstańców. Na środku umieszczono kamień z tablicą, na której wyryto imiona i nazwiska powstańców, a po bokach dwa kamienie z cytatami.

Trwa głosowanie...

Czy interesuje się lokalną historią?

Ksiądz kanonik Andrzej Zembrzuski z Ligowa był jednym z głównych inicjatorów zorganizowania uroczystości poświęconych poległym powstańcom. W Ligowie w 150. rocznicę bitwy pod Koziołkiem odbyła się 28 kwietnia 2013 r. msza w intencji bohaterskich powstańców.

Józef i Ignacy uczyli się w Skępem

Józef Małkiewicz - trzeci z braci podobnie jak Ignacy - uczył się w szkole bernardynów w Skępem. Potem skończył Seminarium Duchowne w Płocku. W 1860 r. został wyświęcony na kapłana. „Pierwszą posługę duszpasterską rozpoczął u swego brata, Ignacego w Ligowie, gdzie był w okresie 1862-1866. W latach 1866-1886 był proboszczem w Łukomiu, gdzie odrestaurował drewniany kościół i przeprowadził szereg innych prac w kościele i jego otoczeniu. Od 22 listopada 1886 r. był proboszczem, po zmarłym bracie, w Ligowie. Zebrał materiały na budowę murowanego kościoła, pozostawił w gotówce na ten cel 3 tys. rubli, a nadto na ochronkę w Skępem przekazał 500 rubli” - podaje M. Krajewski w „Nowym słowniku biograficznym Ziemi Dobrzyńskiej” (Rypin 2014).

Józefa Małkiewicza oskarżono, iż sprzeciwił się odebraniu przysięgi po rosyjsku od członka dozoru kościelnego - podaje M. Krajewski w „Nowym słowniku…”.

Z inicjatywy księdza rozpoczęto budowę nowego kościoła w stylu neogotyckim. Przez wiele lat zbierał na ten cel fundusze. Bardzo chciał, żeby zbudowano murowany kościół, gdyż drewniana świątynia była w złym stanie technicznym.

„Dzieje budowy kościoła w Ligowie są wiernym odbiciem tego czasu. Marzeniem ks. Józefa Małkiewicza, proboszcza sprzed 1905 r., było zbudowanie nowej, murowanej świątyni. Niczym się nie wyróżniający drewniany kościółek z 1722 r. był za mały na liczącą 4 tys. wiernych parafię. Nękany licznymi szykanami i niepowodzeniami ks. Małkiewicz zdążył przygotować plany i kosztorys na sumę 21 tys. rubli. Śmierć przerwała jego starania o nowy kościół, na który pozostawił zaledwie 3 tys. rubli. Przybyły na parafię w czerwcu 1905 r. młody ks. Józef Orłowski z zapałem zabrał się do pracy” - napisał autor artykułu „Czas wielkich katedr” Roman Rzymkowski. Potem ksiądz Leon Machczyński kontynuował budowę, a po nim ksiądz Władysław Babich, który skończył świątynię. Trzynawowy kościół został konsekrowany. Konsekracji dokonał biskup Julian Antoni Nowowiejski 19 października 1913 r.

Płocczanin Józef Pius Dziekoński zaprojektował bazylikę katedralną św. Michała Archanioła i św. Floriana Męczennika na Pradze w Warszawie. Ten właśnie kościół stał się wzorcem dla innych obiektów sakralnych wzniesionych na przełomie XIX/XX w. „Kościół w Ligowie to jeden z najciekawszych obiektów na Mazowszu” - napisał autor artykułu Roman Rzymkowski. Ksiądz Józef Małkiewicz byłby dumny z kościoła w Ligowie.

Kapłani urodzeni w Skępem

W 1905 r. na cmentarzu w Ligowie parafianie postawili trzem braciom księżom (ksiądz Stanisław przeniósł się ze Strzegowa do Ligowa) pomnik z figurą Chrystusa na kolumnie. Z informacji dostępnych na stronie internetowej Tradytor.pl wynika, że nagrobek Małkiewiczów z początku XX w. zbudowano z piaskowca i żeliwa w stylu eklektycznym. Całość ma następujące wymiary: wysokość - 5 metrów, szerokość 4 m, długość 3 m. „Grób znajduje się ok. 13 m od alei głównej po jej prawej stronie. Na dwustopniowej podstawie umieszczony jest obelisk zwieńczony figurą Chrystusa. Przed obeliskiem wmurowana tablica epitafijna. Pismo: antykwa, litery duże, ryte” - podaje autor na stronie Tradytor.pl.
Na tablicy znajduje się następujący tekst: Ś. + P. D. O. M. PAMIĘCI TRZECH KAPŁANÓW BRACI MAŁKIEWICZÓW UR. W SKĘPEM ZM. W LIGOWIE KS. IGNACY PROB. PAR LIGOWO UR. 1826. ZM. 1886. KS. STANISŁAW PROB. PAR. STRZEGOWO UR. 1824 ZM. 1904. KS. JÓZEF PROB. PAR. LIGOWO UR. 1837. ZM. 1905. NIECH SPOCZYWAJĄ W POKOJU.

Na pamiątkowej tablicy znajdującej się w kościele w Ligowie wyryto trzy nazwiska braci Małkiewiczów. W ten sposób bracia księża Małkiewiczowie zapisali się w dziejach lokalnych społeczności Skępego i Ligowa, łącząc Mazowsze z Ziemią Dobrzyńską.

Bożena Ciesielska
Za udostępnione materiały dziękuję Pani Małgorzacie Łukowskiej oraz Państwu Elżbiecie i Witoldowi Olszewskim. Artykuł powstał z inicjatywy praprawnuczek Jana Małkiewicza - brata księży Małkiewiczów.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Niedziele handlowe mogą wrócić w 2024 roku

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na lipno.naszemiasto.pl Nasze Miasto