„Nic dwa razy”. Analiza i interpretacja wiersza Wisławy Szymborskiej na maturę 2024

Wisława Szymborska to jedna z najbardziej znanych i najchętniej czytanych polskich poetek. W 1996 roku za swą twórczość odebrała Literacką Nagrodę Nobla. To autorka tomów poetyckich:

• „Wołanie do Yeti” (1957),
• „Sto pociech” (1967),
• „Ludzie na moście” (1986),
• „Chwila” (2002),
• „Dwukropek” (2005) i
• „Tutaj” (2009).

Jest również autorką cyklu felietonów pod tytułem „Lektury nadobowiązkowe” oraz zbiorów żartobliwych wierszy „Rymowanki dla dużych dzieci” i „Błysk rewolweru”. W ostatnich latach ukazały się także zbiory jej korespondencji m.in. z Kornelem Filipowiczem („Listy. Najlepiej w życiu ma twój kot”) i Zbigniewem Herbertem („Jacyś złośliwi bogowie zakpili z nas okrutnie. Korespondencja 1955-1996”).

Podmiot liryczny w utworze Szymborskiej pragnie znaleźć odpowiedzi na pytania natury egzystencjalnej. Pierwsza strofa to swoista teza:
Nic dwa razy się nie zda­rza
i nie zda­rzy. Z tej przy­czy­ny
zro­dzi­li­śmy się bez wpra­wy
i po­mrze­my bez ru­ty­ny.

Zwrócono tu uwagę na fakt, że rodząc się, człowiek nie wie nic o świecie, robi to pierwszy raz, podobnie z umieraniem – nikt nie zdoła znudzić się czy nabrać wprawy, ponieważ umiera i żyje się tylko raz.

Choć­by­śmy ucznia­mi byli
naj­tęp­szy­mi w szko­le świa­ta,
nie bę­dzie­my re­pe­to­wać
żad­nej zimy ani lata.

W drugiej strofie podmiot liryczny porównuje życie człowieka do szkoły. Mówi o tym, że nawet jeśli będziemy popełniać w życiu liczne błędy, nie będziemy się uczyć, to nie uda nam się powtórzyć ani jednego roku naszego życia.

Żaden dzień się nie po­wtó­rzy,
nie ma dwóch po­dob­nych nocy,
dwóch tych sa­mych po­ca­łun­ków,
dwóch jed­na­kich spoj­rzeń w oczy.

W trzeciej strofie zauważamy nawiązanie do filozofii Heraklita, który mówił pantha rei, czyli „wszystko płynie”. Świat cały czas się zmienia, nie da się kilkukrotnie przeżyć czegoś tak samo. Nawet jeśli pozornie nic się nie zmieniło.

Wczo­raj, kie­dy two­je imię
ktoś wy­mó­wił przy mnie gło­śno,
tak mi było, jak­by róża
przez otwar­te wpa­dła okno.

Podmiot liryczny zastanawia się również nad pojęciem miłości. Opisuje uczucia, które pojawiają się, gdy jesteśmy zakochani, gdy z radością słuchamy każdego słowa na temat naszego wybranka czy wybranki.

Dziś, kie­dy je­ste­śmy ra­zem,
od­wró­ci­łam twarz ku ścia­nie.
Róża? Jak wy­glą­da róża?
Czy to kwiat? A może ka­mień?

Miłość to również nieporozumienia i ból, które także opisuje podmiot liryczny. Zastanawia się nad swoimi uczuciami, widzi, że miłość to też cierpienie oraz rozczarowanie.

Cze­mu ty się, zła go­dzi­no,
z nie­po­trzeb­nym mie­szasz lę­kiem?
Je­steś – a więc mu­sisz mi­nąć.
Mi­niesz – a więc to jest pięk­ne.

Podmiot liryczny stara się jednak nie podchodzić do życia pesymistycznie, mówi o trudnym czasie, w którym pojawia się lęk, obawy przed tym, co będzie dalej. Optymistycznie jednak stwierdza, że skoro złe chwile się pojawiły, to tak samo muszą zniknąć i znów będzie pięknie.

Uśmiech­nię­ci, współ­o­bję­ci
spró­bu­je­my szu­kać zgo­dy,
choć róż­ni­my się od sie­bie
jak dwie kro­ple czy­stej wody.

Ostatnia strofa nastraja nas pozytywnie, że wszystkie trudności da się przezwyciężyć i dojść do porozumienia, nawet jeśli jesteśmy od siebie bardzo różni. Posłużono się tu paradoksem, gdyż podmiot liryczny odwołuje się do znanego powiedzenia, że ktoś jest podobny do kogoś jak dwie krople wody.

Utwór „Nic dwa razy” to wiersz sylabotoniczny, w którym znajduje się stała liczba sylab i stała liczba akcentów regularnie rozłożonych w każdym wersie. Wiersz składa się z siedmiu czterowersowych strof, a każdy wers zawiera osiem sylab. Co sprawia, że utwór jest niezwykle melodyjny. Żeńskie rymy w wierszu są przeważnie regularne i powtarzają się w drugim i czwartym wersie każdej strofy. To przykład liryki bezpośredniej, w której podmiot liryczny używa czasowników w 1 os. l. mn.: „nie będziemy”, „spróbujemy”, „różnimy się”, co nadaje utworowi bardziej uniwersalny wydźwięk i sprawia, że każdy może utożsamić się z jego treścią.

Wiersz jest napisany prostym językiem, metafory nie są skomplikowane ani trudne do odczytania. Użyto w nim mowy potocznej (repetować, najtępszymi).

Jakie środki stylistyczne zostały użyte w wierszu Wisławy Szymborskiej?

• Epitety: zła godzino, czystej wody;
• Apostrofa: Cze­mu ty się, zła go­dzi­no;
• Anafora: powtórzenie liczebnika na początku dwóch kolejnych wersów: dwóch tych sa­mych po­ca­łun­ków,/dwóch jed­na­kich spoj­rzeń w oczy;
• Pytania retoryczne: Róża? Jak wy­glą­da róża?/ Czy to kwiat? A może ka­mień?;
• Metafora:Choć­by­śmy ucznia­mi byli/ naj­tęp­szy­mi w szko­le świa­ta,/ nie bę­dzie­my re­pe­to­wać/żad­nej zimy ani lata.;
• Porównanie: tak mi było, jak­by róża/ przez otwar­te wpa­dła okno;